Mijn vader zei vroeger:
“Bezit van de zaak is einde van het vermaak. Maar dat effect kun je tenietdoen, door er zelf ook aan bij te dragen!”.
Mijn vader had hierin gelijk, maar ik begreep eigenlijk nooit waarom. Totdat ….
Dat effect waar hij het over had is het IKEA-effect. Niet dat hij toen wist dat dit zo heette, laat staan dat hij zich daar heel bewust van was. Dat leerde ik zelf pas jaren later. Kan ook niet anders. Dit effect is pas in 2011 als zodanig ontdekt en benoemd.
Wat is het IKEA-effect?
Het IKEA-effect is een sociaal psychologisch fenomeen, waarbij mensen meer waarde hechten aan producten of diensten waar ze zelf moeite in hebben gestoken. En dat is een hele interessante, want dit effect beïnvloed ons gedrag elke dag. Niet alleen als we die kast of tafel van IKEA in elkaar zetten (dit effect is letterlijk naar IKEA benoemd vanwege de trotsheid die we voelen al de kast staat), maar ook als we, bijvoorbeeld, samenwerken met anderen. Als iets ons (soms letterlijk) bloed, zweet en tranen heeft gekost om voor elkaar te krijgen, dan voelen we ons trots(er) en waarderen we dat gemiddeld 61% (!) hoger dan wanneer we iets “zo maar” krijgen. Mijn vader had dus inderdaad gelijk.
Het IKEA-effect in organisaties
In organisaties zie je dit ook op allerlei vlakken terugkomen. Mensen zijn sneller geneigd visie, missie, strategie, plannen en voorstellen te accepteren als ze zelf onderdeel zijn geweest van de totstandkoming ervan. Anders is het toch zoiets van “ja, ’t is niet van mij, dus het zal wel …”.
Of een ander voorbeeld: Mensen waarderen trainingen die ze hebben behaald en waar ze serieus moeite voor hebben moeten doen vaak hoger dan trainingen die eigenlijk te simpel waren en die ze met twee vingers in de neus hebben doorlopen.
Het “grappige” in deze twee voorbeelden alleen al is dat de rationele kant ervan, bijvoorbeeld de kwaliteit, een veel minder grote rol speelt bij het bepalen van die waarde dan het gevoel van effort dat we erin hebben gestopt.
Het IKEA-effect gaat zelfs verder. Als we zien dat iemand anders bloed, zweet en tranen heeft gelaten, dan gaan we daarin mee. Dan voelen we dat zelf ook. Dan vinden we dat knap van die persoon. We waarderen die efforts zelfs hoger dan van personen die hetzelfde resultaat bereiken, maar waarbij we de energie die ze erin hebben gestoken niet voelen.
Motiveren? Maak het mensen niet te makkelijk
Moeite doen, bloed, zweet en tranen laten vloeien. We willen het zien, we willen het voelen. We willen het allemaal. We hebben het zelfs nodig om gemotiveerd te raken en te blijven.
Wil je gemotiveerde mensen, dan moet je ze betrekken en het ze vooral niet te makkelijk maken!
We namen ook een podcastaflevering op over het IKEA-effect. In deze aflevering mijmeren we uitgebreid over dit effect. We bespreken hoe dit effect werkt en vooral ook hoe je er gebruik van kunt maken om mensen in je team en organisatie te motiveren. Luisteren kan via de bekende podcastkanalen, zoals Spotify, Apple Podcast en Youtube (zoek op “Gedrag van Alledag” podcast).
Of klik op onderstaande afbeelding om direct naar de podcast op Spotify te gaan:
